Visie Nusantara Amsterdam op Gedeelde Geschiedenis
Geschiedenis wordt niet één keer opgeschreven en verteld om daarna nooit meer te veranderen. De visie op geschiedenis is aan continue verandering onderhevig. Dat geldt al helemaal voor die delen van de geschiedenis, die zijn geschreven en worden verteld vanuit één overheersend perspectief. En dat is het geval als het gaat om de geschiedenis van Nederland aan de Noordzee, Oost-Indië en West-Indië. Noch de geschiedenis van Nederland aan de Noordzee, noch die van Oost-Indië en West-Indië kunnen los van elkaar begrepen worden. Al eeuwenlang zijn die geschiedenissen vaak tegen wil en dank met elkaar verbonden. De visie op die gedeelde geschiedenis is lang gedicteerd door ‘het Moederland’, eerst vanuit de positie als koloniale machthebber, later na de formele dekolonisatie lange tijd vanuit een bijna vanzelfsprekend: ‘zo is het gegaan’.
Enkele cruciale ontwikkelingen hebben dit vanzelfsprekende, koloniale perspectief aan het wankelen gebracht.
Ten eerste: al dan niet gedwongen door historische omstandigheden hebben grote groepen mensen uit de voormalige Oost en West zich definitief in Nederland gevestigd. Uit de Oost vooral in de jaren ’50 (Indische Nederlanders, Molukse, Indo-Afrikaanse, Manadonese en Timorese KNIL-militairen en hun gezinnen) en de jaren ’60 (staatsgreep Soeharto). Uit de West vooral in de jaren ’70, rond de onafhankelijkheid van Suriname. Nederlanders met wortels in de Oost en West bestrijden zeker de laatste decennia krachtig de eenzijdige kijk op de koloniale eeuwen en de maatschappelijke en psychologische nasleep ervan.
Ten tweede is de afstand tot bepaalde historische gebeurtenissen groter geworden. Dat betekent dat er steeds minder mensen zijn die deze gebeurtenissen zelf hebben meegemaakt. Het betekent ook dat de druk op historisch onderzoek naar die gebeurtenissen toeneemt. Het meest prangende voorbeeld is het onderzoek naar de dekolonisatieoorlog in Indonesië van 1945 – 1950. Een dergelijk onderzoek is decennialang geblokkeerd door de Nederlandse Regering. De opzet van het onderzoek dat nu eindelijk wordt uitgevoerd, is onderwerp van fel debat over de vraag of niet opnieuw één perspectief overheerst.
Ten derde zit Nederland aan de Noordzee opgescheept met de lange schaduw van de 19e eeuw. De 19e eeuw, de koloniale eeuw bij uitstek, is de eeuw van de vorming van nationale staten zoals wij die nu kennen en ook de eeuw waarin veel wat in Nederland aan de Noordzee gemiddeld gedacht wordt over de gehele koloniale periode is beschreven, bedacht en vastgelegd. ‘Helden’ uit de koloniale periode kregen hun standbeelden op basis van die ideeën. Het standbeeld van J.P. Coen in Hoorn werd pas opgericht in 1893, het Van Heutszmonument in Amsterdam in 1924. Het van Heutzmonument is in 2004 omgedoopt tot Monument Indië – Nederland. De vraag is hoe lang J.P. Coen nog op zijn sokkel staat in het centrum van Hoorn.
De visie van Nusantara Amsterdam is dat een werkelijk gedeelde geschiedenis pas kan ontstaan als recht gedaan wordt aan alle perspectieven van ruim 4 eeuwen, waarin de Oost en De West met Nederland aan de Noordzee zijn verbonden (multiperspectiviteit). Het begint met het delen van verhalen, die weggedrukt, ontkend of nooit verteld zijn en historisch onderzoek naar het perspectief van degenen die gekoloniseerd of tot slaaf gemaakt werden. In haar bijeenkomsten besteedt Nusantara veel aandacht aan die verhalen en dat onderzoek.
Uiteindelijk kan dat misschien leiden tot een gedeeld verhaal waar de meerderheid van witte en zwarte Nederlanders zich mee kan verzoenen.